Η χαλαρότητα στην πίστη καθιστά αναγκαιότητα τον επανευαγγελισμό

Μια συνέντευξη του Αγιορείτη μοναχού Μωυσή στον «Σ.Ο.» (09/03/2006)

    «Κουράσθηκε ο κόσμος από τα πολλά και παχιά λόγια. Διψά εναγώνια το βιωμένο παράδειγμα, τη διαφάνεια, την αυτοθυσία». Η διαπίστωση αυτή του ταπεινού εργάτη του ευαγγελίου και φλογερού εραστή της αδιάλειπτης προσευχής του γνωστού Αγιορείτη συγγραφέα μοναχού Μωυσή είθε να αποτελέσει το έναυσμα για μια εσωτερική επανάσταση στο χώρο της Εκκλησίας μας αλλά και στην ψυχή μας. Είναι αλήθεια ότι ο λαός μας έχει ανάγκη μιας ειλικρινούς αγαπητικής προσέγγισης από μέρους της Εκκλησίας, ενός νέου δηλαδή επανευαγγελισμού που θα τον προστατέψει από τα επικίνδυνα μονοπάτια της εκκοσμίκευσης και θα τον βοηθήσει να κατανοήσει αυτό που συνεχώς επαναλαμβάνει ο Αγιορείτης μοναχός ότι δηλαδή «η Ορθοδοξία δεν είναι ιδεολογία, θρησκεία, σύστημα, οργάνωση, εξουσία. Είναι τρόπος ζωής, ήθος και ύφος αληθινό, ορθοπραξία».

Πιστεύουμε ακράδαντα ότι στο Περιβόλι της Παναγίας μας υπάρχουν οι μορφές εκείνες που φεγγοβολούν ως φάροι, που ευωδιάζουν από το λιβάνι της χάρης του Θεού και που αποτελούν σταθερούς στυλοβάτες της πίστης μας. Μέσα στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται κατ’ εμάς και οι εμπειρίες του π. Μωυσή από την καθημερινή επικοινωνία του με τον Χριστό και το βίωμα της εν Χριστώ ζωής. Ο π. Μωυσής είναι ο μοναχός που έχει ασχοληθεί κατά εξαιρετικό τρόπο με την εν Χριστώ ζωή σοφών και Αγίων Γερόντων και συνάμα έχει παρουσιάσει με ιδιαίτερα προσεκτικό τρόπο τη μοναχική ζωή μέσα από τα δεκάδες βιβλία του τα οποία συνιστούμε στους αναγνώστες μας.

            Είναι κοινά αποδεκτό σεβαστέ γέροντα π. Μωυσή ότι μεγάλο μέρος των Ορθοδόξων Χριστιανών διατηρεί χαλαρούς δεσμούς με την Εκκλησία. Και η χαλαρότητα αυτή έχει προσδώσει στην πίστη στο Χριστό μας μια συναισθηματική κυρίως μορφή που απέχει μακράν της συνειδητής αληθινής πίστεως. Ως εκ τούτου η έλλειψη κατηχήσεως είναι εμφανής μέσα στον κόσμο. Θεωρείται αναγκαία μια οργανωμένη προσπάθεια επανευαγγελισμού των Χριστιανών;

Πράγματι, αγαπητέ κύριε Διονύσιε Μακρή, μεγάλο μέρος των Ορθοδόξων χριστιανών διατηρεί χαλαρούς δεσμούς με την Εκκλησία μας. Η διαπίστωση αυτή, ταπεινά φρονώ, δεν θα πρέπει να μας οδηγήσει σε ύβρεις, αφορισμούς και αρές εύκολες. Δεν μπορούμε να μιλάμε πλέον για χριστιανούς της ταυτότητος, ούτε για εχθρούς της Εκκλησίας και αδιάφορους. Θα πρέπει μάλλον με αυστηρότητα να δούμε τους εαυτούς μας, τα λάθη μας, τις ελλείψεις μας, τη μη ανταπόκριση λόγων και πράξεων, την απουσία ένθεων βιωμάτων. Από τη συνεχή ετεροπαρατήρηση να οδηγηθούμε στην υγιή αυτοπαρατήρηση, ενδοσκόπηση, αυτοέλεγχο, αυτομεμψία κι αυτογνωσία. Μήπως είμεθα υπαίτιοι κι εμείς της χαλαρότητος των πιστών. Τώρα, αν αυτή η σχέση με τον Χριστό έχει νοσηρή συναισθηματικότητα, θα πρέπει πάλι να δούμε ειλικρινά, ορθά και βαθειά τους εαυτούς μας. Μήπως η κατήχηση, η αγωγή, το κήρυγμα δεν έχουν τις ακριβείς ορθολογικές βάσεις, χριστοκεντρικότητος, συναξαριακής ευωδίας, αγιοπατερικής χάριτος, προφητικής μετανοίας κι έχει εκπέσει σ’ ένα γλυκανάλατο κοινωνικό σχόλιο κι έχει καταντήσει ο ιερός άμβωνας ένα ακόμη «παράθυρο» της τηλεοράσεως. Είναι αναγκαία η εσωτερική ιεραποστολή, ο επανευαγγελισμός των χριστιανών μας, η επανατοποθέτηση των κληρικών μας, η επαγρύπνηση των επισκόπων μας και η κατάθεση βιωματικού θεολογικού λόγου. Δεν αρκούν τα φθηνά, γλυκά, ωραία λόγια. Χρειάζεται συνεχής λατρευτική ζωή, συνειδητή μυστηριακή βιωτή, προσευχή, ταπείνωση και μετάνοια.

Εάν κάποιος παρακολουθήσει από κοντά τις εξελίξεις στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο εύκολα θα διαπιστώσει ότι ο Ευρωπαίος πολίτης στην πλειονότητα λειτουργεί σαν χαμένος… Την ίδια ώρα διάφοροι κύκλοι της ανομίας επιχειρούν μεθοδικά να απομακρύνουν ακόμη περισσότερο τα «απολωλότα πρόβατα» τους σύγχρονους δηλαδή Ευρωπαίους από το Θεό. Βάλλουν κατά της διάρρηξης της σχέσης ανθρώπου και Θεού. Δημιουργούν νέους νόμους παρόμοιους μ’ αυτούς που επικρατούσαν στα Σόδομα και Γόμορρα. Δίδουν νέες κατευθύνσεις στις κυβερνήσεις. Κατακρεουργούν το πνεύμα και τρέφουν τους λαούς με εκκοσμικεύσεις και πρότυπα αθεΐας. Ποια μορφή αντίστασης θα μπορούσαμε να αντιτάξουμε στον επιχειρούμενο ανεμοθύελλα της αθεΐας που σαρώνει τη γηραιά Ήπειρο και όχι μόνο;

Οπωσδήποτε επηρεαζόμαστε από τους ξένους. Η παγκοσμιοποίηση έχει ισχυρή δύναμη. Η Ευρώπη έχει λησμονήσει τις χριστιανικές ρίζες της κι έχει χάσει μάλλον τον προσανατολισμό της, επαναφέροντας διάφορες μορφές ειδωλολατρίας. Ίσως ο καθολικός και προτεσταντικός χριστιανισμός απογοήτευσε πολλούς. Η Ελλάδα όμως έχει δυνατή παράδοση, σπουδαίο εγχώριο πολιτισμό. Η Ορθοδοξία δεν είναι ιδεολογία, θρησκεία, σύστημα, οργάνωση, εξουσία. Είναι τρόπος ζωής, ήθος και ύφος αληθινό, ορθοπραξία. Δεν θα πρέπει να παρασυρθεί από την εκκοσμίκευση. Η καλύτερη άμυνα θα μπορούσε να είναι η βαθύτερη γνώση της ορθόδοξης πίστης μας, που χαρίζει την ενδυνάμωση, την αφοβία, τον γλυκασμό και τη λύτρωση, την αγάπη της τιμιότητος, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, του φόβου του Θεού. Οι χριστιανοί να γίνουν πιο χριστιανοί. Να διδάσκει και να ελκύει η ειρήνη τους. Να μιλά πιο πολύ η ίδια η ζωή τους. Κουράσθηκε ο κόσμος από τα πολλά και παχιά λόγια. Διψά εναγώνια το βιωμένο παράδειγμα, τη διαφάνεια, την αυτοθυσία.
Η έλλειψη κατήχησης προκαλεί στην Εκκλησία διάφορους κατά καιρούς τριγμούς; Μάλιστα αρκετές φορές επιστρατεύεται η λεγομένη εκκλησιαστική οικονομία προκειμένου να επιληφθεί κατά παράβαση Ιερών Παραδόσεων και Ιερών Κανόνων σε ξεκάθαρα εκκλησιαστικά ζητήματα. Η παρέκκλιση εκ των Ιερών Κανόνων δεν εμπεριέχει κινδύνους σε θέματα πίστεως;

Όλοι είμεθα αμαρτωλοί κι ελπίζουμε στο έλεος του Πανάγαθου Θεού. Η δικαιολόγηση της αμαρτίας και η μη παραδοχή της αποτελεί σοβαρό πρόβλημα αμετανοησίας. Ο πνευματικός νόμος λειτουργεί πάντοτε άψογα. Οι Ιεροί Κανόνες δεν είναι ορισμένης χρονική διάρκειας. Η παράβασή τους θα μας πονέσει πικρά. Οι κανόνες βέβαια δεν είναι κανόνια, όπως έλεγε ο μακαριστός π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος. Η χρήση της οικονομίας είναι εξαίρεση κι όχι κανόνας. Η οικονομία δεν είναι ποτέ μόνιμη. Οικονομία δεν επιδέχονται πάντοτε τα πάντα. Η οικονομία ποτέ δεν απαιτείται. Το θέμα είναι λίαν σοβαρό. Δεν επιτρέπεται να επικαλούμεθα τους Ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας μας μόνο όταν μας συμφέρει. Σε θέματα δογμάτων δεν επιδέχεται ποτέ καμία οικονομία.
Το ζητούμενο για όλους μας σεβαστέ γέροντα είναι η αποκατάσταση της ορθής και ει δυνατόν αδιάλειπτης επικοινωνίας μας με το Θεό. Η προσευχή και η συνειδητή συμμετοχή μας στα ιερά μυστήρια αποτελούν άξονα για πνευματική πρόοδο. Τι θα συμβουλεύατε έπ’ αυτών των θεμάτων τους αναγνώστες μας.

Έχω γράψει κι έχω πει κι άλλες φορές πως δεν γνωρίζουμε ακόμη τι μέγα δώρο του Θεού στον άνθρωπο είναι η προσευχή. Ο μικρός άνθρωπος ανά πάσα στιγμή μπορεί να επικοινωνεί με το Θεό. Δε χρειάζεται συνεννόηση, προετοιμασία, κατάλληλη αμφίεση, επίσημη γλώσσα, ιδιαίτερη γνώση. Μόνη η ταπείνωση αρκεί. Δε γνωρίζουμε να προσευχόμαστε. Ο Κύριος στο "Πάτερ ημών" μας είπε να λέμε "γεννηθήτω το θέλημά σου". Εμείς λέμε "γεννηθήτω το θέλημά μου". Δε βάζουμε ούτε καν ένα ερωτηματικό στα αιτήματά μας. Αν είναι αγαπητά, αρεστά, ευάρεστα, ευλογημένα από Αυτόν. Κατά κάποιο τρόπο του δένουμε τα χέρια, τον περιορίζουμε, του λέμε εμείς τι να κάνει, δεν τον αφήνουμε να μας κάνει και κάτι καλύτερο άλλο, από αυτό που εμείς οι κοντόθωροι ζητάμε. Στην προσευχή παραδεχόμεθα την ήττα μας, την αδυναμία μας, τη μικρότητά μας. Η μάνα που πικραίνεται από την ανυπακοή του παιδιού της, ο σύζυγος που δεν μπορεί να συνεννοηθεί διόλου με τη σύζυγο, ο συνεργάτης που τσακώνεται καθημερινά στο γραφείο, ο γείτονας που καυγαδίζει με τον πλαϊνό του, το παιδί που κανένας δεν το κατανοεί. Όλοι αυτοί μπορούν να παρηγορηθούν στην προσευχή, να ενισχυθούν, ακόμη κι αν δε λυθεί τέλεια το πρόβλημά τους. Η συνειδητή μυστηριακή συμμετοχή μπορεί να δώσει στον πιστό ανείπωτη χαρά, ευλογία και αγιασμό. Δεν έχω κάτι να συμβουλέψω, παρά να τονίσω αδελφικά πως η από φιλότιμο πνευματική εργασία θα δώσει στον αγωνιστή ειρήνη και χαρά μεγάλη.
Πολλοί είναι αυτοί σεβαστέ π. Μωυσή που υποστηρίζουν πως το Άγιο Όρος των τελευταίων δέκα κυρίως ετών κινδυνεύει από τη ριζική αλλαγή που επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Υποστηρίζουν πως η είσοδος αυτών οδηγούν σε νοοτροπίες ξένες με την Ορθόδοξη ζωή. Ποια είναι η θέση σας;

Είναι αλήθεια πως τα τελευταία έτη έχουν υπάρξει ορισμένες αλλαγές στο παμφίλτατο Άγιον Όρος, το εξαίσιο και θαυμαστό Περιβόλι της Παναγίας. Κατά καιρούς με πόνο και αγάπη έχουμε γράψει σχετικά κι εμείς όπως και άλλοι, αρκετά πιο σοφοί από εμάς. Πιστεύουμε ειλικρινά πως η αλλαγή είναι μόνο εξωτερική. Δε νομίζουμε ότι αγγίζει την ουσία. Τα τυπικά, η θεία λατρεία, η ζωή της προσευχής, ο φιλότιμος αγώνας, η αδιαφήμιστη άσκηση, η ένδοξη αδοξία, η μνημόνευση χιλιάδων ονομάτων διατηρούνται. Παρ’ όλα αυτά όμως είναι απαραίτητη η συνεχής καλή αγωνία κι ο άγιος φόβος για τη διατήρηση ακμαίου του ησυχαστικού χαρακτήρος του ιερού Άθωνα, μη επηρεαζόμενου από τις ανάγκες, τις ταχύτητες, τις προτεραιότητες, ενημερώσεις και φωνές του κόσμου. Είναι ανάγκη με κάθε θυσία να διατηρηθεί ακέραιο το άβατο και η μη χερσαία σύνδεση των οδών με τον κόσμο. Κάποιες παρανυχίδες, παραφωνίες και μουτζούρες αποτελούν πικρές, μικρές εξαιρέσεις του κελύφους. Το Άγιον Όρος είναι ένα γενναίο υπερχιλιόχρονο εργαστήρι σεμνότητος, αρετής και αγιότητος και ό,τι ξένο δεν το διατηρεί, το διώχνει, το πετά, το απομακρύνει.
Πως πρέπει κάποιος να προσεγγίζει το Άγιο Όρος. Και τι πρέπει να αναζητά από κάθε προσκύνημα στο περιβόλι της Παναγίας μας;

Ο μακαριστός Γέροντας Παΐσιος έλεγε χαρακτηριστικά και χαριτωμένα: Οι μέλισσες πηγαίνουν πάντοτε στα άνθη και οι μύγες στις ακαθαρσίες! Έτσι και οι άνθρωποι ό,τι γυρεύουν βρίσκουν. Έρχεται κάποιος και γυρεύει ωραία φύση, πεζοπορία, ορειβασία, δάση, ακρογιαλιές, αρχιτεκτονήματα, κειμήλια, ψαλμωδίες, κουβέντες, αυτό θα βρει. Αρετή ζητάς, αρετή θα βρεις. Οι επισκέπτες είναι πολλοί και οι προσκυνητές λίγοι. Το Άγιον Όρος κυρίως είναι αυτό που δε φαίνεται, όπως ωραία είπαν. Μπορεί ένας να ’χει έλθει πολλές φορές κι όπως ήλθε πάντα να έφυγε. Μπορεί ένας να ’λθε μια φορά και ν’ αποτέλεσε σημαντικό σταθμό της ζωής του. Το Άγιον Όρος είναι και η ιστορία του και τα σπουδαία κειμήλια και οι ιερές εικόνες. Μα πιο πολύ είναι ο τρόπος της ζωής του, η αγιότητα, η μυστική ζωή. Το κυρίως ζητούμενο είναι η αγιότητα. Αυτό πιο πολύ λείπει. Οι άγιοι είναι οι απαραίτητοι. Οι άγιοι με την προσευχή τους συντηρούν τον κόσμο. Μην κουράζουμε λοιπόν τους Γέροντες με πολλές περιττές ερωτήσεις. Να ζητάμε τις προσευχές τους, οι οποίες θα λειτουργούν ανταμώνοντας τις δικές μας προσευχές. Μην ψάχνουμε εναγώνια για αγίους, λησμονώντας τον απαραίτητο προσωπικό μας αγώνα, γιατί όπως έχω ξαναπεί, η αγιότητα δεν είναι μεταδοτική. Να ευχαριστούμε το Θεό θερμά που έχουμε το Άγιον Όρος στην Ελλάδα, το αρχαίο αυτό οικουμενικό κέντρο του ησυχασμού, της νίψεως, της μνήμης και της συνεχούς λατρείας του ζώντος Θεού. Δοξάζουμε εγκάρδια το Θεό που κατοικούμε σε αυτό περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Σας ευχαριστώ για τις ωραίες ερωτήσεις σας, που πολύ αμφιβάλλω αν μπόρεσα να δώσω τις πρέπουσες απαντήσεις. Ταπεινά εύχομαι πλούσια την ευλογία της Παναγίας και του Υιού της στους αγαπητούς αναγνώστες σας και σε σας θεία ενίσχυση προς συνέχιση του δύσκολου έργου σας προς αντικειμενική ενημέρωση. Το Άγιον Όρος αγρυπνεί μυστικά δεόμενο πάντοτε υπέρ πάντων. Ας σεβασθούμε την αγρυπνία, την προσευχή, την εύλαλη σιωπή του, την "εν κρυπτώ" πνευματική εργασία του. "Χαίρετε και αγαλλιάσθε ότι ο μισθός υμών πολύς εν τοις ουρανοίς".

Είναι γνωστό ότι το κύριο διακόνημα σας είναι η συγγραφή πνευματικών βιβλίων. Είναι επίσης αλήθεια ότι μέσα από τις σελίδες των εκδόσεων σας γεύεται ο αναγνώστης πνευματικές δωρεές, πληροφορείται για τον τρόπο λειτουργίας του Αγίου Όρους, για τη ζωή των μοναχών για την πορεία Αγίων μορφών, μαθαίνει την προσφορά της ένθερμης προσευχής, βαδίζει σε τόπους αγιασμένους. Πόσο βοηθά σήμερα ένα καλό βιβλίο στην προσπάθεια ανάτασης της ψυχής και προσέγγισης προς το Θεό;

Με τη βοήθεια και τη χάρη του Θεού συμπληρώνεται μία τεσσαρακονταετία συγγραφής με σαράντα τυπωμένα βιβλία κι εκατοντάδες εκατοντάδων άρθρων, εισηγήσεων και ομιλιών. Γράφω από παιδί. Στην υπερτριακονταετή παραμονή μου στο πανσέβαστο Άγιον Όρος ασχολήθηκα επισταμένα στη μελέτη των πλούσιων αγιορείτικων βιβλιοθηκών και στη μαθητεία έργων σε σοφούς κι ενάρετους Γέροντες, όπως τους μακαριστούς Γαβριήλ Διονυσιάτη, Παΐσιο Αγιορείτη, Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη, Εφραίμ Κατουνακιώτη, Σωφρόνιο Σουχάρωφ, Θεόκλητο Διονυσιάτη και άλλους, αλλά και τους ζώντες Αιμιλιανό Σιμωνοπετρίτη, Βασίλειο Ιβηρίτη, Γεώργιο Γρηγοριάτη και άλλους. Είναι αλήθεια πως αγαπώ το γράψιμο και το έχω ως εργόχειρο και διακόνημα. Πάντα επιθυμούσα δια των γραφών μου των απλών και ταπεινών να μεταδώσω γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα, ευαγγελικό, αγιοπατερικό, συναξαριακό, γεροντικό, αγιορείτικο. Ν’ αγαπήσουν οι άνθρωποι τους αγίους, την αρετή, την προσευχή, την ταπείνωση. Να μην έχουν μια μαγική αντίληψη για την Εκκλησία, για τα Μυστήρια, για τους Γέροντες. Να ενστερνισθούν το γνήσιο ασκητικομαρτυρικό φρόνημα της αγίας μητέρας μας Ορθόδοξης Εκκλησίας. Δεν γνωρίζω αν κάτι κατάφερα, αν και πολλά καλά κατά καιρούς μου έγραψαν, και γι’ αυτό τους ευχαριστώ. Χάρηκα μια φορά που επισκέφθηκα ένα μοναστήρι και μία ηλικιωμένη μοναχή φεύγοντας μου είπε: "Από τότε που διάβασα το βιβλίο σας για τον Γέροντα Ιερώνυμο τον Σιμωνοπετρίτη σας μνημονεύω καθημερινά στο κομποσχοίνι μου". Και μία φορά ο μακαριστός Γέροντας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης με αγκάλιασε στη μονή Διονυσίου λέγοντας: "Μόνο για το βιβλίο του Γέροντα Γεωργίου Καρολίδη που έγραψες ο Θεός σου συγχώρεσε τις μισές αμαρτίες". Πάντως ένα καλό βιβλίο πολύ βοηθά στην κατάνυξη και ανάταση της ψυχής. Υπάρχουν τέτοια βιβλία σήμερα. Υπάρχουν βέβαια και αρκετά φλύαρα και δίχως ουσία. Οι λόγοι των Γερόντων Παϊσίου, Σωφρονίου, Πορφυρίου και Αιμιλιανού είναι ιδιαίτερα σπουδαίοι και τα βιβλία τους πολύτιμα.