Κίνδυνος από τα πλαστικά

Τα πλαστικά έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας. Αιτία γι΄ αυτό είναι τα πλεονεκτήματα που έχουν ως υλικό, γνωστά όμως είναι και τα προβλήματα που συνοδεύουν τη διαχείρισή τους ως απόβλητα.

Τι γίνεται όμως όταν αυτά έρχονται σε επαφή με τρόφιμα ή ποτά, όπως για παράδειγμα όταν χρησιμοποιούνται ως υλικά συσκευασίας;

Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μαζί με το φαγητό ή το ποτό μας “καταναλώνουμε” και μικρές δόσεις ουσιών που προέρχονται από τα πλαστικά.

Το γεγονός αυτό έχει κινητοποιήσει εδώ και μερικά χρόνια τους αρμόδιους φορείς ώστε να θεσπίσουν προδιαγραφές ανάλογα με τη σύσταση και τις συνθήκες πολυμερισμού κατά την παραγωγή του υλικού, αλλά κυρίως της παρουσίας διαφόρων “πρόσθετων” που περιέχουν (Οδ. 2002/72 ΕΚ, 2023/2006, 975/2009 κ.α.).

Ο κατάλογος για την καταλληλότητα των υλικών είναι μακρύς και αφορά τα όρια μετανάστευσης αυτών των ουσιών ανάλογα με την τοξικότητά τους αλλά και τη χρήση για την οποία προορίζεται το κάθε υλικό.

Είναι όμως τα παραπάνω επαρκή να διαφυλάξουν την υγεία μας; Κάθε άλλο και οι λόγοι είναι πολλοί.

Καταρχήν, όπως ομολογούν οι ίδιοι οι φορείς ελέγχου υπάρχει δυσκολία  στη θεσμοθέτηση ορίου μετανάστευσης. Είναι δύσκολος ο εργαστηριακός έλεγχος που απαιτεί χρήση ειδικών αναλυτικών τεχνικών και εξοπλισμού (χρωματογραφία HPLC-UV, GC-FID, GCMS κ.α.), ακόμη παράγοντες που επιδρούν στον αναλυτικό προσδιορισμό επηρεάζουν την επαναληψιμότητα των αποτελεσμάτων.

Ποιες είναι όμως οι ουσίες των πλαστικών που μολύνουν τα τρόφιμα;

Πολλές και διάφορες, κυρίως όμως οι πλαστικοποιητές που ανήκουν στην κατηγορία των φθαλικών εστέρων, με πιο συνηθισμένο τον DEHP di-(2-ethyl hexyl) phtalate.

Οι ενώσεις αυτές προστίθενται στα πλαστικά, σε αναλογία που μπορεί να φτάσει το 20% του βάρους, ώστε να επιτρέπουν στα μακρομόρια του PVC να “γλιστρούν” μεταξύ τους, καθιστώντας το υλικό πιο  μαλακό και εύκαμπτο. Οι ενώσεις όμως αυτές έχουν ασθενή πρόσδεση στο πλέγμα του PVC (δεσμοί Van der waals), με αποτέλεσμα να “μεταναστεύουν” άρα να μολύνουν τα τρόφιμα, ιδιαίτερα τα λιπαρά, τα αλκοολούχα και τα όξινα.

Όλα τα παραπάνω έχουν εντείνει την ανησυχία των καταναλωτών, με αποτέλεσμα οι αλυσίδες Super Market, κυρίως του εξωτερικού, να  βάζουν όρια στους προμηθευτές τους και να πραγματοποιούν δικούς τους ελέγχους σε συνεργασία με επιστημονικά ιδρύματα, πανεπιστήμια, ινστιτούτα κ.λ.π.). Όποιος προμηθευτής δε συμμορφώνεται αποκλείεται ίσως για πάντα.

Το παραπάνω εκτός του ότι μας αφορά ως καταναλωτές, μας αφορά και ως παραγωγούς ενός πολύτιμου προϊόντος για την υγεία, αλλά και την οικονομία του τόπου, το ελαιόλαδο. Πόσο σοβαρό είναι λοιπόν το πρόβλημα στο νομό μας;

Το πρόβλημα εντοπίζεται σε δείγματα λαδιού στις δεξαμενές των ελαιουργείων. Μεγάλος αριθμός δειγμάτων δείχνει παρουσία φθαλικών εστέρων σε ποσότητα που ξεπερνά αρκετά τα όρια που βάζουν οι αγοραστές (π.χ. 1 PPM για το DEHP και 2PPM για όλα τα άλλα).

Αιτία της μόλυνσης είναι συνηθέστερα η χρήση ακατάλληλων πλαστικών σωληνώσεων στο ελαιουργείο. Ας σημειωθεί ότι το λάδι που μένει στα τοιχώματα των πλαστικών σωλήνων μετά τη μετάγγιση του λαδιού έχει πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε πλαστικοποιητές. Χρειάζεται λοιπόν να αντικατασταθούν οι πλαστικοί σωλήνες με ανοξείδωτους και όπου χρειάζονται εύκαμπτα τμήματα με πολυολεφινικούς σωλήνες ή από άλλο υλικό που δεν προσβάλλεται από το ελαιόλαδο.

Ακόμη η χρήση πλαστικών δοχείων για αποθήκευση ελαιόλαδου πρέπει να αποφεύγεται, καθώς και κάθε επαφή με πλαστικό

Το πρόβλημα είναι σοβαρό και είναι κρίμα ένα προϊόν υψηλής βιολογικής αξίας και ποιότητας όπως το ελαιόλαδο Χανίων να στιγματίζεται από άγνοια ή μη συμμόρφωση αυτών που το παράγουν.

Σοβαρό πρόβλημα υπάρχει ακόμη με ένα άλλο τοπικό προϊόν την τσικουδιά, η οποία πολύ συχνά αποθηκεύεται σε πλαστικά δοχεία, πλαστικά μπουκάλια κ.λ.π.

Έλεγχοι του Γενικού Χημείου του Κράτους σε δείγματα της επικράτειας, έδειξαν παρουσία πλαστικοποιητών σε πολύ υψηλά επίπεδα. Γενικά η χρήση πλαστικών για τη συσκευασία αλκοολούχων ποτών, (κρασί, τσικουδιά, κ.λ.π.), απαγορεύεται, με ιδιαίτερη έμφαση στο δεύτερο προϊόν λόγω υψηλότερης περιεκτικότητας σε οινόπνευμα.

Ένας άλλος πλαστικοποιητής που χρησιμοποιείται στην παραγωγή πολυκαρβονικών ενώσεων είναι η δισφαινόλη Α (ΒPΑ) ή 2,2 Bis(4-hydroxyphenyl) propane . Από το υλικό αυτό κατασκευάζονται διάφορα αντικείμενα από σκληρό και χρωματιστό πλαστικό όπως τάπερ, ποτήρια, πιάτα και πολλά άλλα. Η ουσία αυτή έχει κατηγορηθεί για τοξική δράση όταν μεταφέρεται στα τρόφιμα.

Συμπερασματικά , εφόσον είναι αδύνατον να καταργήσουμε τελείως τα πλαστικά από τη ζωή μας, πρέπει να περιορίσουμε την έκθεσή μας στις ουσίες που αναφέραμε. Ας γνωρίζουμε ότι όλα τα πλαστικά δεν έχουν την ίδια τοξική δράση ,η δε επικινδυνότητά τους εξαρτάται από τον τρόπο που τα χρησιμοποιούμε.

Να ορισμένες απλές συμβουλές :

1.Τα λιπαρά τρόφιμα ¨απορροφούν¨  περισσότερο τους πλαστικοποιητές, ιδιαίτερα τα υγρά (Λάδι).

ΟΧΙ Λάδι σε πλαστικά ,πλην των συσκευασμένων.

2.Το οινόπνευμα προσβάλλει τα πλαστικά.

ΟΧΙ Κρασί σε πλαστικό

ΠΟΤΕ Τσικουδιά στο πλαστικό

3.Όσο υψηλότερη η θερμοκρασία ,τόσο μεγαλύτερη η μεταφορά τοξικών ουσιών στο φαγητό ή το ποτό μας.

ΟΧΙ ζεστά ροφήματα (καφές ,τσάι )σε πλαστικά κύπελλα.

ΟΧΙ ζέσταμα φαγητού σε φούρνο μικροκυμάτων σε πλαστικά πιάτα, τάπερ κλπ.

4.ΔΕΝ ξαναχρησιμοποιούμε πλαστικά μπουκάλια του νερού για συσκευασία χυμών κ.α ποτών.

5.ΠΡΟΤΙΜΟΥΜΕ για χυμούς ,γάλα ,υάλινες ή χάρτινες συσκευασίες.

Συχνά στην πίσω πλευρά της συσκευασίας (μπουκάλια ,μπιτόνια κλπ) ,υπάρχει μια αριθμητική ένδειξη 1 έως 7 με τα βελάκια της ανακύκλωσης όπως παρακάτω για να δηλώσουν τον τύπο του 
πλαστικού . 
 

Ροβέρτος Αλεξιάδης

Καθηγητής Μ.Ε

Χημικός - Οινολόγος