Ταφή ή καύση των κεκοιμημένων;

Γράφει ο θεολόγος Αναστάσιος Ζαμπελάκης
Ένα θέμα για το οποίο δέχτηκα πολλές φορές ερωτήσεις από τους μαθητές μου είναι η καύση των νεκρών και γιατί η Εκκλησία μας παραμένει τόσο αρνητική στο θέμα αυτό; Γιατί οι Χριστιανοί επιμένουμε να τονίζουμε την αξία της ταφής και κατακρίνουμε, όχι τους ανθρώπους βέβαια, άλλα την επιλογή της αποτέφρωσης. Το θέμα όσο μακάβριο και αν είναι αποκαλύπτει το βάθος και την σοφία των πατέρων της Εκκλησίας. Για αυτό πολύ σύντομα και περιεκτικά θα απαριθμήσουμε τα επιχειρήματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1.   Ο Χριστός, όταν πέθανε στον σταυρό, ο Ιωσήφ ο από Αριμαθείας, άνθρωπος με ισχύ αλλά και πίστη, πήρε το σώμα του Κυρίου και το τοποθέτησε σε καινούργιο, λαξευτό τάφο. Αυτό το γνωρίζουμε από το ευαγγέλιο, αλλά έχει επιβεβαιωθεί κιόλας ιστορικά, από την ανακάλυψη του Παναγίου τάφου. Αφού λοιπόν ο Χριστός, ο οποίος είναι το απόλυτο πρότυπο των Χριστιανών ενταφιάστηκε, εμείς ως πιστοί του, οφείλουμε να τον μιμηθούμε και σ’ αυτό. Εξάλλου όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας, από την Παναγία μέχρι τον Άγιο Παΐσιο, το ίδιο έπραξαν.
2.  Μια παλιά συνήθεια κυρίως στα χωριά ήταν να μαζεύουν οι κάτοικοι τα σκουπίδια σε έναν χώρο, και, όταν αυτά γίνονταν πολλά, τα καίγανε. Αυτό ίσως και να συμβαίνει και σήμερα σε κάποιες περιοχές. Οι άνθρωποι δηλαδή έχουμε ενδόμυχα την σκέψη ότι πρέπει να καίμε ότι θεωρούμε άχρηστο ή επικίνδυνο για την δημόσια υγεία. Το ανθρώπινο σώμα όμως δεν είναι σκουπίδι. Το σώμα, που είναι λίαν καλό ως δημιούργημα του Θεού, αγιάζεται με το βάπτισμα και το χρίσμα, θεώνεται με την Θεία Ευχαριστία, ευλογείται με το ευχέλαιο, τον αγιασμό ή την ιεροσύνη! Το σώμα γίνεται "ναός" του Θεού, θεώνεται κατά χάριν μαζί με την ψυχή και συνδοξάζεται.
3.     Τα λείψανα των αγίων φανερώνουν ακόμη ένα επιχείρημα κατά της καύσης των νεκρών. Τα λείψανα των αγίων θαυματουργούν 2000 χρόνια τώρα. Αν τους αγίους τους καίγαμε δεν θα είχαμε σήμερα τα λείψανά τους, για να προσκυνούμε την χάρη του Θεού που υπάρχει επάνω τους, να παίρνουμε δύναμη στην απόγνωσή μας και θεραπεία στην ασθένειά μας. 
4.    Ο Χριστός αναστήθηκε. Είναι το θεμέλιο της Χριστιανικής πίστης. Γι’ αυτό εμείς οι Χριστιανοί επινοήσαμε ένα υπέροχο και βαθύτατα πνευματικό τίτλο για τους χώρους ταφής των νεκρών μας. Δεν τα ονομάζουμε νεκροταφεία αλλά «κοιμητήρια». Οι ενταφιασμένοι δεν είναι απλά νεκροί, αλλά άνθρωποι που κοιμούνται κατά μία θεολογική έννοια και αναμένουν το εγερτήριο σάλπισμα της κοινής ανάστασης, που θα γίνει στο τέλος της ιστορίας (προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος). Για αυτό εξάλλου και οι τάφοι μας κοιτούν προς την ανατολή, συμβολικά, αναμένοντας να ανατείλει ο ήλιος της δικαιοσύνης, ο Ιησούς Χριστός, κατά την Δευτέρα και ένδοξη παρουσία Του. 
5.     Άλλο ένα επιχείρημα φανερώνεται μέσα από την θεολογία της Παλαιάς Διαθήκης για το ανθρώπινο σώμα. Ο άνθρωπος φτιάχνεται από τον Θεό με χώμα (καί ἔπλασεν ὁ θεός τόν ἄνθρωπον χοῦν ἀπό τῆς γῆς) και καταλήγει μετά την πτώση του με Θεία εντολή πάλι στο χώμα (ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τήν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης, ὅτι γῆ εἶ καί εἰς γῆν ἀπελεύσῃ).
6.     Τα κοιμητήρια επιτελούν ύψιστο παιδαγωγικό έργο! Όποιος κάνει μια βόλτα μέσα στα κοιμητήρια, επειδή θέλει να ανάψει ένα κερί ή να παραβρεθεί σε ένα τρισάγιο αγαπημένου του ανθρώπου που «κοιμήθηκε», παιδαγωγείται, διδάσκεται την ματαιότητα της ζωής, του πλούτου, των κοσμικών επιτυχιών, των ανόητων, εγωιστικών και μικρόψυχων συμπεριφορών και γίνεται καλύτερος άνθρωπος. Γιατί να μας λείψει ένα τόσο σημαντικό σχολείο;
7.     Τα μνήματα ήταν, είναι και θα είναι χώρος τέχνης και πολιτισμού για κάθε λαό και κάθε εποχή. Θυμηθείτε την χαρά και την υπερηφάνεια των αρχαιολόγων και των ιστορικών σε κάθε ανακάλυψη ενός αρχαίου τάφου της Μακεδονικής εποχής ή της αρχαίας κλασσικής εποχής. Τι πληροφορίες και τι γνώσεις αποκομίζουμε από την τέχνη, τα ταφικά έθιμα, και τα πολιτισμικά στοιχεία της εποχής; Αλλά και σήμερα πόσους εκλεπτυσμένους σταυρούς, εμπνευσμένα ποιήματα, θεόπνευστες προσευχές και συμβολικούς στολισμούς αντικρίζουμε στους τάφους των κεκοιμημένων μας; Υποτίθεται ότι εξυμνούμε και υπολογίζουμε την τέχνη ως πολιτισμένοι Ευρωπαίοι!
   
8.   Επίσης, γνωρίζουμε σήμερα με τις δυνατότητες που δίνει η σύγχρονη τεχνολογία και επιστήμη, ότι η ταφή ενός νεκρού ανθρώπου δίνει την δυνατότητα για ιστολογική (και όχι μόνο) επανεξέταση του κεκοιμημένου από ιατροδικαστές, ακόμα και μήνες μετά την ταφή, ώστε να εντοπιστεί η πραγματική αιτία του θανάτου. Η καύση των νεκρών μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάλλιστα για την συγκάλυψη δολοφονικών ενεργειών.
9. Τα επιχειρήματα υπέρ της καύσης των νεκρών είναι ανίσχυρα να μας πείσουν.

α. Λένε ότι δεν υπάρχει επαρκής χώρος στα μνήματα. Αυτό αντιμετωπίζεται αν οι Δήμοι πάψουν να πουλάν σε πλούσιες οικογένειες χώρους για οικογενειακούς τάφους και υπάρχει μια ισοτιμία στην αντιμετώπιση των νεκρών, ώστε όλα τα λείψανα μετά την παρέλευση 5 έως 10 έτη από την κοίμηση, να τοποθετούνται σε λειψανοθήκες και να ελευθερώνεται χώρος. Επίσης, περιφερειακά των πόλεων υπάρχουν άπειροι ανεκμετάλλευτοι χώροι, που θα μπορούσαν να μετατραπούν σε κοιμητήρια.

β. Λένε ότι τα νεκρά σώματα μολύνουν το χώρο. Απόλυτα ψευδές. Δεν υπάρχει καμιά απόδειξη για κάτι τέτοιο.

γ. Ουσιαστικά η καύση των νεκρών εκφράζει την μηδενιστική – αθεϊστική νοοτροπία του σύγχρονου δυτικοτραφέντος ανθρώπου και την φοβική ψυχολογία του απέναντι στον θάνατο και το άγνωστο που ακολουθεί, αλλά και την τάση του να αποθρησκιοποιήσει κάθε πτυχή της ζωής του. Να αντιπαραβάλουμε εδώ ότι στην Ορθόδοξη παράδοση μας τα κοιμητήρια ήταν πάντα ή στο κέντρο ή συνηθέστερα στην άκρη της πόλης, ώστε οι κάτοικοι να τα επισκέπτονται συχνά για προσευχή. Δεν είχαν και δεν έχουν οι Ορθόδοξοι φοβικά σύνδρομα! Αντίθετα η τάση στο εξωτερικό είναι τα νεκροταφεία να είναι μακριά από τις πόλεις για τους λόγους που ήδη αναφέραμε.

δ. Σε κάποιες περιπτώσεις η καύση των νεκρών υποκρύπτει την πίστη του υποστηρικτή της αποτέφρωσης στην ινδουιστική φιλοσοφία της μετενσάρκωσης, όπου ο άνθρωπος δεν έχει καμιά αξία ως πρόσωπο, αφού εκεί το πρόσωπο χάνεται κατά την διαδικασία της σαμσάρα, όπως ονομάζουν την μετενσάρκωση εκεί. Μα εμείς είμαστε Χριστιανοί!